قانون جدید بازنشستگی تامین اجتماعی
بیمه شدگانی که به سن قانونی (۶۰ سال سن تمام برای مردان و ۵۵ سال تمام برای زنان) برسند در صورتی که دارای حداقل سابقه پرداخت حق بیمه برای سال مورد نظر باشند، می توانند تقاضای بازنشستگی کنند.حداقل سابقه پرداخت حق بیمه ۲۰ سال می باشد. در قانون جدیدی که در سازمان تامین اجتماعی تدوین شده است و احتمالاً به تصویب مجلس هم خواهد رسید سن قانونی تایید دوره زمانی ۱۰ ساله و یا ۲۰ ساله برای مردان به 65 سال خواهد رسید و برای زنان به شصت سال. همچنین حداقل سابقه بیمه که ۲۰ سال بود به احتمال زیاد و ۲۵ سال خواهد رسید و این که با شرایط سنی ۶۵ سال مردان بازنشسته شوند باید ۳۵ سال سابقه داشته باشد و همچنین با شرایط سنی ۶۰ سال که خانمها باید بازنشسته شوند حداقل باید ۳۳ سال سابقه بیمه داشته باشد .
قانون و شرایط بازنشستگی پیش از موعد بیمه تامین اجتماعی
- بازنشستگی ۱۰ سال زودتر از موعد قانونی : وقتی که بیمه شده مرد یا زن حداقل ۳۰ سال تمام سابقه پرداخت بیمه داشته باشد، سن وی برای بازنشستگی از ۶۰ سال به ۵۰ سال برای مردان و از ۵۵ سال به ۴۵ سال برای زنان کاهش می یابد. در قانون جدید ۵ سال به این سابقه اضافه شده است یعنی حداقل باید ۳۵ سال سابقه موجود باشد .ضمناً ۵۰ سال برای مردان به ۵۵ سال و ۴۵ سال برای زنان به ۵۰ سال تغییر یافته است.
- بازنشستگی بدون محدودیت سنی : بیمه شدگانی که حداقل ۳۵ سال تمام سابقه پرداخت حق بیمه داشته باشند، شرط حداقل سن برای بازنشستگی آنان حذف می شود و این عده از بیمه شدگان با هر سنی می توانند درخواست بازنشستگی کنند. در قانون جدید حداقل سنی هم برای این قضیه گذاشته شده است یعنی اینکه در صورتی که ۳۵ سال سابقه داشته باشید برای مردان ۵۵ سال سن و برای زنان ۵۰ سال سن در نظر گرفته شده است.
- بازنشستگی با سابقه کمتر از ۲۰ سال : آقایان ۶۰ ساله و خانم های ۵۵ ساله (و بالاتر ) می توانند با داشتن ۱۰ سال تا ۱۹ سال سابقه هم تقاضای بازنشستگی بدهند که مستمری این دسته بر اساس میزان سابقه آنها پرداخت می شود (برای مثال اگر با ۱۶ سال سابقه بیمه بازنشسته شوند فقط مستمری ۱۶ روز را دریافت می نمایند) حتی با سابقه کمتر از ۱۰ سال (مثلا ۷سال) می توانند با خرید تفاوت سابقه تا ۱۰ سال (یعنی ۳ سال) سابقه بیمه خود را به ۱۰ سال رسانده و در نهایت با ۱۰ روز مستمری بازنشسته شوند. در قانون جدید ۲۰ سال دیگر وجود خارجی ندارد و حداقل باید ۲۵ سال سابقه وجود داشته باشد یعنی در صورتی که ۲۵ سال سابقه وجود داشته باشد آقایان با ۶۵ سال ساقه و خانمها با ۶۰ سال سابقه می‌توانند بازنشسته شوند.
- شرایط ویژه بازنشستگی برای زنان : زنان بیمه شده مشمول قانون کار با ۲۰ سال سابقه کار و پرداخت حق بیمه و ۴۲ سال سن با ۲۰ روز حقوق می توانند بازنشسته شوند. از این قانون متاسفانه سوء استفاده های زیادی صورت می گرفت کلاً این ماده از بازنشستگی برای خانم هایی که در مشاغل مشمول قانون کار یعنی کارگاه‌های مشمول قانون کار فعالیت می‌کنند حذف شده است.
- شرایط ویژه بازنشستگی در برنامه ششم توسعه : زنان بیمه شده مشمول سایر قوانین استخدامی با ۲۰ سابقه کار و پرداخت حق بیمه و ۵۰ سال سن با ۲۰ روز حقوق می توانند بازنشسته شوند. این بعد هم که کاملاً مشخص است حذف شده است
شرایط بازنشستگی در مشاغل سخت و زیان آور
- وقتی بیمه شده مدت حداقل ۲۰ سال متوالی و یا ۲۵ سال متناوب در کارهای سخت و زیان آور سابقه پرداخت حق بیمه داشته باشد می تواند بدون توجه به شرط سنی درخواست بازنشستگی نماید. بیست سال متوالی به ۲۵ سال متوالی و ۲۵ سال متناوب به ۳۰ سال متناوب تغییر یافته است.
- هر سال سابقه پرداخت حق بیمه در کارهای سخت و زیان آور، یک و نیم سال محاسبه خواهد شد.
- اکثریت مشاغل سخت و زیان آور در قانون جدید حذف شده‌اند و نحوه تایید مشاغل گروه الف که معمولاً به سادگی و در اداره کار تایید می شد بسیار سخت تر شده است و سازمان تامین اجتماعی نقش بیشتری در تایید مشاغل سخت و زیان آور خواهد داشت.
- مشاغل گروه الف معمولاً تاییدیه سخت و زیان آور به سادگی نمی گیرد و اگر بگیرند دوره زمانی مشخصی دارد و کارفرما موظف است شرایط کارگاه را به نحوی تعیین کند که دیگر بعد از مدتی آن شور مشمول مزایای سخت و زیان آور نشود نمی توان تا ابد بابت کارگاه‌های گروه الف مشاغل سخت و زیان آور را ارائه داد.
شرایط بازنشستگی جانبازان
- جانبازان نیز می توانند با ۲۰ سال سابقه بازنشسته شوند و به میزان درصد جانبازی از سنوات ارفاقی بهره مند گردند. بازنشستگی از این طریق شرط سنی ندارد و متقاضی با توجه به سنوات پرداخت حق بیمه و سابقه ارفاقی می تواند از مستمری برخوردار شود. برای تعیین سنوات ارفاقی جهت جانبازان درجه نقص عضو و ازکارافتادگی (درجه جانبازی ) مبنای میزان سوابق اعطایی خواهد بود:
- جانبازانی که بین۲۰% تا۴۰% دارای نقص عضو یا کاهش توانایی باشند حداقل ۳ و حداکثر شش سال به سوابق آن ها اضافه خواهد شد.
- برای درجات بین ۴۰% تا از کار افتادگی کامل حداقل ۶ و حداکثر ۱۰ سال ارفاق خواهد شد.
- تقریباً تنها گروهی که در شرایط جدید بازنشستگی تغییر آنچنانی نداشتند گروه جانبازان می باشندکه البته بار مالی زیادی هم برای سازمان تامین اجتماعی ندارد چون تعداد کمی از این گروه جا مانده است و اگر سازمان بخواهد شرایط بازنشستگی جانبازان را سخت میکند تبعات زیادی خواهد داشت.
شرایط بازنشستگی معلولان
- معلولان عادی می توانند با ۲۰ سال سابقه بازنشسته شوند و به میزان معلولیت از سابقه ارفاقی برخوردار گردند. شرط سنی برای آقایان معلول ۵۰ و برای خانمها ۴۵ سال می باشد. در قانون جدید ۲۰ سال سابقه ۲۵ سال سابقه تغییر یافته است.
سنوات ارفاقی به معلولین برای معلولیت های ناشی از کار و غیر ناشی از کار متفاوت است: - درجات بین ۲۰% تا۴۰% و تا از کارافتادگی کامل حداقل ۵ و حداکثر ۸ سال به تناسب درجات فوق به سوابق فرد اضافه می شود.
- معلولین عادی غیر ناشی از کار:
- درجات بین ۲۰% تا ۴۰% حداقل ۲ و حداکثر ۳ سال با توجه به درجات به سوابق بیمه شده اضافه می شود.
- درجات بین ۴۰% تا از کار افتادگی کامل حداقل ۳ و حداکثر ۶ سال به تناسب درجات فوق اضافه خواهد شد.
سنوات ارفاقی به معلولین برای معلولیت های ناشی از کار و غیر ناشی از کار متفاوت است:
شرایط بازنشستگی برای سایر گروه ها:
همه مشمولین سازمان تامین اجتماعی اعم از بیمه اختیاری، بیمه خویش فرما مانند بیمه کارگران ساختمانی، بیمه رانندگان، بیمه قالی بافی، بیمه مشاغل آزاد، بیمه هنرمندان و … نیز مشمول موارد اعلام شده در بالا می باشند
شرایط درخواست بازنشستگی
- بازنشستگی و درخواست آن به عهده بیمه شده است و کارفرما نمی تواند بیمه شده را وادار به بازنشسته شدن کند و یا از بیمه تامین اجتماعی بخواهد که بیمه شده را بازنشسته کند. تنها یک استثنا وجود دارد: در مواردی که بیمه شده مرد دارای ۶۵ سال تمام و بیمه شده زن دارای ۶۰ سال تمام یا بیشتر از آن بوده و حداقل سابقه لازم و قابل قبول را در تاریخ تقاضای بازنشستگی داشته باشد، کارفرما می تواند بازنشستگی آنان را از بیمه تامین اجتماعی درخواست کند.
محاسبه مستمری بازنشستگی در تامین اجتماعی
- در تعیین میزان مستمری قابل پرداخت به بازنشستگان تحت پوشش بیمه تامین اجتماعی، دو عامل سابقه پرداخت حق بیمه و حقوق و مزایای مبنای کسر حق بیمه، نقش اساسی را ایفا می کند.
- برای تعیین میزان مستمری متعلقه به هر فرد بازنشسته، پس از محاسبه متوسط مزد یا حقوق بیمه شده، عدد بدست آمده در سابقه پرداخت حق بیمه ضرب شده و سپس عدد حاصله بر ۳۰ تقسیم می شود. این عدد در قانون جدید به ۳۵ تغییر میکند.
- متوسط مزد یا حقوق بیمه شده نیز از مجموع مزد یا حقوق مبنای کسر حق بیمه در آخرین دو سال اشتغال بیمه شده تقسیم بر عدد ۲۴ بدست می آید. در قانون جدید این بند به طور کامل تغییر میکند و در یک دوره زمانی ۲۰ ساله مبنای محاسبه مستمری ۲۰ سال آخر می باشد. البته ۲۰ سال به صورت میانگین در نظر گرفته نمی‌شود و محاسبه به این صورت است که حق بیمه پرداختی هر فرد در هر سال بر حداقل حق بیمه کارگر ساده که کمترین حق بیمه از تقسیم می شود و ضریبی به دست می‌آید. میانگین ضریب ها در دوره زمانی ۲۰ ساله با هم جمع می شوند و یک عدد به دست می آید. این عدد ضربدر حداقل حقوق همان سال بازنشستگی می‌شود تا مستمری فرد به دست آید . البته در سال اول تغییر قانون به جای دو سال سه سال می‌شود در سال دوم سه سال و همینجوری تا ۲۰ سال ادامه می‌یابد و از نظر قانون بیمه‌ای به نظر من این موضوع به عدالت نزدیک‌تر است و اینگونه نیست که فردی در دو سال آخر حق بیمه اش را بیشتر پرداخت کند تا بتواند مستمری بیشتری دریافت کند.
- همچنین بر اساس ماده ۱۱۱ قانون تامین اجتماعی مستمری از کارافتادگی کلی و مستمری بازنشستگی و مجموع مستمری بازماندگان در هر حال نباید از حداقل مزد کارگر عادی کمتر باشد. (این قانون مشمول افرادی می باشد که حداقل ۲۰ سال سابقه برای بازنشستگی دارند). این برنامه نیز به صورت کامل تغییر می کند و این قانون مشمول افرادی می شود که حداقل ۲۵ سال سابقه بیمه داشته باشد.