قوانین ازدواج موقت یا صیغه بدون اجازه همسر
در مواد 901 و 942 قانون مدنی ایران به این موضوع اشاره شده است که مرد می تواند زنان متعدد بگیرد که در نکاح دائم تا 4 همسر محدود شده است.
قانون حمایت از خانواده مصوب 1346 برای جلوگیری از سوء استفاده مردان اجازه از دادگاه را برای ازدواج مجدد مردان ضروری دانست. ماده14 این قانون مقرر می دارد هرگاه مرد بخواهد با وجود با داشتن زن همسر دیگری اختیار کند دادگاه زمانی اجازه ازدواج مجدد را به مرد خواهد داد که که با انجام اقدامات ضروری و در صورت امکان تحقیق از زن کنونی دریابد که زندگی در کنار این زن مرد را دچار مشقت کرده است و احراز کند که مرد توانایی مالی و این قدرت را دارد که با اجرای عدالت دو زن را در کنار خودش داشته باشد.و مطابق ماده 5 قانون ازدواج مصوب 1310- 1316 در نظر گرفته است که هرگاه مردی بدون اجازه از دادگاه اقدام به ازدواج مجدد نماید به مجازات 6 ماه تا 2 سال حبس تادیبی محکوم خواهد شد. البته این قانون در ابتدای انقلاب اسلامی ایران تقریباً لغو شده بود و هیچ نیازی به گرفتن اجازه از همسر در ابتدای شروع به کار دادسرای انقلاب و عمومی کشور وجود نداشت ولی بعد از مدتی با تلاش فعالین حقوق زنان و کارشناسان و وکلا و موافقت قوه قضاییه شرط موافقت همسر اول با ازدواج دوم در قانون آورده شد. البته اگر الان به هر دلیلی مانند استفاده از شناسنامه های جدید و یا هر روش دیگر فرد ازدواج مجدد کند و رضایت همسر اول را جلب نماید حکم زندان برای وی اجرا خواهد شد در حالی که در رژیم سابق در زندان اجرا می‌شد.
با توجه به شرایطی که برای ازدواج مجدد در عقد دائم شد این سوال مطرح می شود که آیا ازواج موقت بدون اجازه همسر اول هم همین شرایط را داراست و جرم تلقی میشود که در ادامه ضمن تعریف ازدواج موقت به بیان این موضوع می پردازیم.
ازدواج موقت یا صیغه چیست؟
ازدواج موقت یا متعه که به صیغه معروف است نوعی از ازدواج در مذهب شیعه است که در آن عقد ازدواج برای مدت معین با مهریه معلوم بین زن و مرد بسته میشود و با پایان مدت صیغه خود به خود پایان می یابد. این ازدواج توسط عمر خلیفه دوم مسلمانان رفع شده بود ولی در دوران خلیفه چهارم اهل تسنن و امام اول شیعیان حضرت علی دوباره به دلایلی اجرا گردید. در ازدواج موقت باید ابتدا و انتها عقد مشخص باشد در صورتی که ابتدا مشخص نباشد مدت از زمان جاری شدن صیغه ازدواج موقت محاسبه می گردد اما اگر انتهای مدت صیغه تعیین نشود عقد باطل است.بر همین اساس است که طلاق در ازدواج دائم وجود دارد اما در ازدواج موقت بذل مدت وجود دارد ینی اگر مرد نخواهد این ازدواج ادامه یابد مدت باقی مانده از صیغه موقت را به همسرش می بخشد.
اگر زوج به هر دلیلی اقدام برای بذل مدت انجام ندهد و علاوه بر آن به وظایف زناشویی خود نیز عمل نکند زن می تواند الزام مرد را به بذل مدت ازدواج موقت از دادگاه بخواهد.در ماده 21 قانون حمایت از خانواده بیان شده است که ازدواج موقت تابع مقررات و قانون مدنی است و در صورتی که زن باردار شود ثبت آن با توجه به توافق طرفین است و و البته می دانیم که این موضوع بیشتر به نفع مرد است چون که معمولاً مردان با این قضیه موافقت نمی کنند و دادگاه ممکن است در این زمینه به نفع زنان رأی ندهد و فرد که از ازدواج موقت دارای فرزند شده باشد نمی‌تواند شناسنامه برای بگیرد. همچنین اگر در ضمن عقد شرط شده باشد که در صورت بارداری زن باید ازدواج ثبت شود ثبت آن الزامی است و در سایر موارد نیازی به ثبت نیست و صرفا با جاری نمودن صیغه محقق می شود.نکته ای که حائز اهمیت است این است که در آینده در صورتی که به هر دلیل نیاز به اثبات ازدواج موقت باشد استناد به گواهی شهود کارساز است.
آیا برای ازدواج موقت اجازه همسر نیاز است ؟
مرد برای ازدواج مجدد از نوع دائم و ثبت آن نیاز به اجازه همسر اول دارد در غیر این صورت مطابق ماده 49 حمایت از خانواده مصوب 1391 مرتکب جرم شده و به مجازات جزای نقدی درجه 5 و حبس تعزیری درجه 7 محکوم خواهد شد.اگر ازدواج مجدد مرد ناشی از امتناع زن در انجام وظایف زناشویی نباشد زن می تواند در صورت اثبات ازدواج مجدد همسرش از دادگاه تقاضای طلاق کند. البته در ازدواج موقت طبق قانون در واقع هیچ وقت اجازه همسر اول گرفته نمیشه چون ازدواج موقت معمولاً در جایی ثبت نمیشه و بنابراین کسی هم از آن خبردار نمی‌شود و وقتی کسی از آن خبر داده نمی شود دیگر نیاز به اجازه نیست و همچنین در صورتی که کسی خبردار شود اثبات آن به دادگاه کار سختی است بنابراین معمولاً و عملاً هیچ اجازه بابت ازدواج موقت گرفته نمی‌شود. ازدواج موقت مرد بدون اجازه همسر اول جرم نیست.
در ازدواج مجدد چه دائم چه موقت اگر مرد شرایط قانونی را رعایت نکند زن با توجه به شرایط ضمن عقد می تواند اقدامات قانونی را انجام دهد یعنی اگر در شرایط ضمن عقد مطرح شده باشد که مرد حق ازدواج مجدد چه دائم چه موقت را ندارد و مرد آن را امضا کند و خلاف آن عمل نماید زن حق طلاق خواهد داشت.ازدواج بدون اجازه همسر اول و عدم ثبت آن فارغ از بحث کیفری که برای آن مطرح است زن می تواند با توجه به بند 12 شروط عقدنامه تقاضای طلاق کند.ناباروری یا ناشزه بودن زن تاییری در استفاده از شرط مندرج در بند 12 قباله ازدواج ندارد. کلی بگویم که گرفتن همسر دوم بدون اجازه همسر اول در قالب ازدواج دائم یا ازدواج موقت هیچگاه جرمی نیست که منتهی به زندان رفتن شود.
با تحقق بند 12 عقدنامه زن علاوه بر حق طلاق می تواند مهریه خود را هم به اجرا بگذارد زیرا زن وکیل زوج در طلاق می گردد حال اگر زوج این شرط را امضا نکرده باشد زن می تواند با استناد به بند 10 ماده 8 قانون حمایت از خانواده مصوب 1353 با اثبات عسر و حرج اقدام به طلاق نمایید
مرد متاهلی که بخواهد اقدام به ازدواج موقت کند اجازه دادگاه لازم است؟
در ازدواج موقت نیازی به اجازه دادگاه نیست و بر اساس عرف و رویه ای که در جامعه است بدون کسب اجازه از دادگاه می توان اقدام به ازدواج به صورت موقت نمود. البته تقریبا می‌توان گفت که اینجور ازدواج‌ها در جوامع مذهبی تر اتفاق می‌افتد و معمولاً با رواج ازدواج هایی مثل ازدواج سفید و یا روابط غیر شرعی خارج از خانواده عمدتاً زیاد ازدواج‌های موقت رخ نمی دهد مگر اینکه معمولا خانم ها در این زمینه اصرار داشته باشد. البته عقد موقت از نظر قانونی و شرعی صحیح است و نمیتوان آن را باطل تلقی نمود
آیا زوجه میتواند در صورت ازدواج مجدد مرد چه به صورت دائم چه موقت بدون اجازه زوج از وی طلاق بگیرد؟
اگر در شرایط ضمن عقد زوجه عدم ازدواج مجدد مرد را چه به صورت دائم چه موقت قید کرده باشد و مرد آن شرط را امضا کرده باشد می تواند به شرط 12 عقدنامه استناد کند و طلاق بگیرد در صورتی که مرد این شرط را امضا نکرده باشد زوجه نمی تواند به این موضوع استناد کند و طلاق بگیرد. البته باید توجه داشت که معمولاً در هنگام عقد دائم چنین شرط هایی گذاشتن نمی شود و هیچ کس فکرش را هم نمی‌کند که روزی مرد بخواهد ازدواج موقت بکند که چنین شرطی در این زمینه بگذارد. .با توجه قوانین و موضوعاتی که ذکر شد عقد موقت از نظر شرعی و قانونی صحیح است و نمیتوان آن را باطل قلمداد کرد و ازدواج مجدد مرد بدون اجازه همسر و نامه از دادگاه جرم تلقی نمی شود و مجازات ندارد و فقط عدم ثبت ازدواج و نکاح دائم است که مجازات دارد.