1- در مورد نحوه شکایت از کارفرما سوالات زیادی به وجود آمده است ؟ در مورد به نتیجه رساندن شکایت هم سوال زیاد است ؟ در مورد اینکه بعد از اینکه رای را بگیریم چه کنیم نیز سوال زیاد است ؟ آرای زیادی در مورد پرداخت حق بیمه در محاکم اداره کار صادر شده است که یا کارفرما از زیر آن در رفته است یا کارفرما می خواسته پرداخت کند و شعبه پرداخت حق بیمه را در کمال تعجب رد کرده است ؟ در مورد پرداخت حقوق ، سنوات ، عیدی و ... نیز بسیاری از آراء به مرحله اجرا نمی رسند ؟ چرا چنین اتفاقی می افتد و چه کار می توانیم بکنیم تا نتیجه بهتری بگیریم ؟ با ما با این مقاله همراه باشید ؟
2- طبق قانون کار ما دو دسته دادگاه در داخل اداره کار داریم . هیات تشخیص اداره کار که معادل دادگاه بدوی است و هیات حل اختلاف اداره کار که معادل دادگاه تجدید نظر است ! در هر شهری با توجه به وسعت آن چندین هیات تشخیص و حل اختلاف موجود می باشد ! پس از صدور رای در هیات تشخیص ظرف 15 روز می توان به رای اعتراض کرد ! پس از صدور رای در هیات حل اختلاف دیگر نمی توان به آن اعتراض کرد و البته تنها مرجع اعتراض ، دیوان عدالت اداری است که اعتراض به آن مانع اجرای حکم نمی گردد ، مگر اینکه دیوان عدالت اداری دستور موقت به توقف اجرای حکم دهد . دیوان عدالت اداری تنها وقتی دستور موقت به توقف اجرای حکم می دهد که شاکی ضمن طرح شکایت مدعی شود که اجرای رای باعث ایجاد خسارتی می گردد که جبران آن غیر ممکن است .
3- حالا بیائید با جزئیات دقیق تر مراحل کار را تشریح نمائیم : هیات تشخیص که در مرحله اول به آن شکایت می شود معمولا 3 عضو دارد . این سه عوض به ترتیب عبارتند از :
- نماینده وزارت کار و رفاه اجتماعی
- نماینده کارگران به انتخاب کانون هماهنگی شوراهای اسلامی کار استان
- نماینده مدیران صنایع به انتخاب انجمن های صنفی کارفرمایان استان
معمولا از طرفین دعوا که کارگر و کارفرما می باشد حداقل یک بار دعوت می شود . اگر هر کدام از طرفین نیاید مشکلی پیش نمی آید و هیات به کار خود و احیانا صدور رای ادامه می دهد . معمولا اثبات رابطه کاری و همچنین حقوق و مزایای بالاتر از حداقل های قانونی اداره کار بر عهده کارگر و ارائه دلایل مبنی بر پرداخت حقوق و دستمزد کارگر و یا اینکه عدم شمول قوانین کار به روابط بین دو نفر بر عهده کارفرما می باشد و کلا بدون سوال و جواب طرفین باید مدارک مکتوب ارائه کنند تا بتوانند موفق از جلسه بیرون بیایند . به عنوان مثال اگر رای در زمینه بازگشت کارگر به سر کار خود صادر گردد حق السعی دوران بیکاری را نیز لحاظ می کنند . بعضی مواقع یکی از طرفین درخواست کارشناسی پرونده که معمولا با بازرسی همراه است را می نماید که باید هزینه مربوطه را تقبل کند تا این کار انجام شود و اگر هزینه ندهد از کارشناسی و بازرسی خبری نیست !! اگر در زمینه صدور رای اختلاف نظر زیادی بین اعضای جلسه اتفاق بیفتد ، نظریه ای که رای نیاورده است نیز در گوشه ای در پائین رای ثبت می گردد .
4- اگر 15 روز از تاریخ صدور رای هیات تشخیص بگذرد و طرفین به آن اعتراضی نکنند ، رای لازم الجرا می گردد . اما اگر یکی از طرفین به رای اعتراض کند پرونده به هیات حل اختلاف می رود . علاوه بر آرائی که در هیات تشخیص مطرح شده اند و به آن اعتراض شده است ، هیات حل اختلاف وظیفه بررسی شکایت هائی را دارد که در زمینه طرح طبقه بندی مشاغل صورت می پذیرد و این گونه دعاوی در هیات های تشخیص بررسی نمی گردد . علاوه بر این بررسی شکایت ها در زمینه استفاده از مقرری بیمه بیکاری نیز در صلاحیت این هیات است . هیات حل اختلاف معمولا از 9 نفر تشکیل می شود که این تعداد به خوبی نشاندهنده اهمیت این هیات از نظر بررسی شکایت های مرتبط با قوانین کار می باشد . از این 9 نفر 3 نفر نماینده کارگران ، 3 نفر نماینده کارفرمایان و 3 نفر نماینده دولت می باشد . شهرهای بزرگ معمولا چندین هیات حل اختلاف دارند . معمولا هیات حل اختلاف از نظرات کارشناسان مربوطه نیز استفاده می کنند و از این نظر نیازی نیست طرفین دعوا هزینه ای پرداخت نمایند . در دعاوی بین کارگر و کارفرما این هیات می تواند تقصیر را متوجه کارگر نماید به گونه ایکه دیگر هیچگونه حقی به وی تعلق نگیرد . برای صدور رای حداقل باید 7 نفر از اعضای جلسه حضور داشته باشند . اگر 4 یا 5 نفر به موضوعی رای دهند آن رای قطعی می گردد . اگر آراء مساوی گردد 3 رای نماینده وزارت کار و رفاه اجتماعی (نمایندگان دولت) ملاک است .
5- دایره اجرای احکام دادگستری علاوه بر اجرای احکام دادگستری ، آرای قطعی اداره کار را نیز اجرا می کند . البته آرائی که مربوط به پرداخت حق بیمه باشد معمولا در شعبه تامین اجتماعی پیگیری می گردد . اجرائیه دادگستری با توجه به نوع رای آن را به کارگر یا کارفرما ابلاغ می کند . اگر در رای اداره کار ، بازگشت به کار کارگر خواسته شده باشد کارفرما ظرف 10 روز باید حکم را اجرا کند . اگر کارفرما موظف شده است که مطالبات کارگر اعم از حقوق و دستمزد ، عیدی ، سنوات ، حق مرخصی و ... را پرداخت نماید ظرف 1 ماه باید حکم مذکور را اجرا کند .
6- بزرگترین مشکلی که وجود دارد نه گرفتن رای از اداره کار بلکه چگونگی اجرای آن است ؟ کارفرمائی که حق و حقوق کارگر را به هر دلیلی نداده است باز هم نخواهد داد و متاسفانه این کار معمولا جز زبان زور زبان دیگری نمی شناسد . البته یکسری مشکلات وجود دارد . به عنوان مثال معمولا قاضیان دادگستری حکم جلب بابت دعاوی اداره کار صادر نمی کنند زیرا مشکلات و جرم های بزرگتری در نظام قضائی ما موجود است که در اولویت می باشد و معمولا سعی می کنند بازداشت گاه ها و حتی زندان ها را با این گونه متخلفان پر نکنند . از جهاتی نیز شاید این موضوع درست به نظر برسد .
7- مرجع اجرای آراء اداره کار ، دادگاهی است که موضوع اجرا در صلاحیت آن دادگاه باشد . چنانچه موضوع اجرائیه غیر مالی باشد اجرای آن به عهده "اجرای دادگاه حقوقی 1" و در صورتیکه دادگاه حقوقی 1 در محل نباشد به عهده "اجرای دادگاه حقوقی 2 مستقل" می باشد . شاکی باید یک نسخه از رای هیات تشخیص یا حل اختلاف را در اختیار دادگاه قرار دهد . اگر رای مبنی بر بازگشت به کار باشد کارفرما 10 روز زمان دارد تا رای را به اجرا بگذارد . اگر رای مبنی بر مطالبه طلب از کارفرما باشد ، کارفرما باید ظرف 1 ماه طلب وی را بپردازد وگرنه کارگر می تواند تقاضای توقیف اموال نماید . اگر کارفرما رای را در زمان معین اجرا نکند محاکم قانونی کار می تواند وی را بین 20 تا 200 حداقل مزد روزانه جریمه نمایند .
8- اگر به هر دلیلی نتوان رای را اجرا نمود و اموال کارفرما را توقیف کرد به هیچ وجه نمی توان وی را بازداشت نمود . آراء اداره کار قابلیت بازداشت ندارند . اگر کسی که از وی شکایت شده باشد پیمانکار باشد کارفرما مسئول است مگر اینکه با پیمانکار قرارداد امضاء کرده باشد که پرداخت حقوق و دستمزد کارگران با پیمانکار باشد . طبق قانون اگر رای هیات حل اختلاف یا تشخیص که به اجرائیات دادگستری رفته مبنی بر پرداخت حق بیمه باشد ، دادگاه صرفا رای را به کارفرما ابلاغ می کند و از نظر قانونی کارگر در تاریخ های ذکر شده بیمه است و تامین اجتماعی خود باید حق بیمه را از کارفرما وصول کند . البته این موضوعی است که تامین اجتماعی اجرا نمی کند و هم ممکن است رای اداره کار را وتو کند و هم اگر رای را تائید کند در صورتیکه نتواند حق بیمه را وصول کند سابقه را به هیچ وجه در نظر نمی گیرد .