1- یکی از مهمترین دلایلی که بسیاری از حق و حقوق کارگران در محاکم تشخیص و حل اختلاف اداره کار نادیده گرفته می شود نوع قراردادهایی است که با کارفرما بسته اند ! هر چند قانون کار یکسری اصول کلی دارد که رعایت آن برای همه افرادی که درگیر محیط کارند اعم از کارگر ، کارفرما ، اداره کار ، تامین اجتماعی و ... ضروری است با این حال نمی توان منکر نقشی شد که قراردادهای کاری در تضمین حق و حقوق طرفین بر عهده دارد . بیائید با هم اطلاعات بیشتری در زمینه قراردادهای کاری بدست بیاوریم !
2- کلا هر قراردادی که بین کارگر و کارفرما بسته می شود نمی تواند اصول کلی قانون کار را نقض نماید . بارها دیده شده است که شرایط اختصاصی خاصی در قراردادها بین طرفین گذاشته می شود . در حالتی که طرفین آن را رعایت می کنند طبیعتا مشکلی هم پیش نمی آید . اما کافی است طرفین با یکدیگر به مشکل بخورند و به هیات های تشخیص یا حل اختلاف اداره کار شکایت کنند . در اینجاست که این شرایط اختصاصی به کنار گذاشته می شود و قانون کار به عنوان مرجع اصلی مبنای بررسی حقوق طرفین قرار می گیرد . البته ممکن است شرایطی در قرارداد گذاشته شده باشد که دقیقا در قانون کار در مورد آن اظهار نظر خاصی نشده باشد و طبیعی است که این قوانین اختصاصی در اینگونه موارد مبنا قرار می گیرد .
3- در حال حاضر از نظر قانونی ما با سه نوع قرارداد بیشتر درگیر نیستیم . البته خود من موارد من درآوردی و خلق الساعه کم ندیده ام با این حال چیزی که اداره کار تقریبا به رسمیت می شناسد همین سه نوع قرارداد کاری است . این 3 نوع قرارداد به ترتیب عبارتند از :
- قرارداد کار با مدت موقت .
- قرارداد کار با مدت غیر موقت .
- قرارداد کار برای انجام کار معین .
4- نکاتی کلی در مورد تمامی قراردادها باید رعایت گردد . ذکر این نکته ضروری است که داشتن قرارداد کتبی بین کارفرما و کارگر ضروری است اما اگر کارگر قراردادی نداشت (که به وفور در جامعه کارگری ما چنین مواردی پیدا می شود) نباید در زمانیکه احساس می کند حقش خورده شده است از مراجعه به هیات های تشخیص و حل اختلاف اداره کار هراس داشته باشد . بارها با این سوال روبرو شده ام که من قرارداد ندارم یا برگه ای از قرارداد به من داده نشده است آیا می توانم به اداره کار شکایت کنم ؟ پاسخ مثبت است . حتی در صورت نداشتن قرارداد کار کارشناسان اداره کار با توجه به وضعیت شما و کارفرما ، نوع قرارداد کاری شما را تشخیص می دهند و براساس آن حکم صادر می کنند . البته از نظر من داشتن قرارداد که همه چیز واضح و مشخص برای طرفین توضیح داده شده باشد و مورد تائید هر دو طرف قرار گرفته باشد برای طرفین بهتر است مگر اینکه یکی از طرفین بخواهد حق و حقوق طرف مقابل را در یکسری زمینه ها نادیده بگیرد !
5- در قراردادهای کاری ذکر موارد زیر ضروری است :
- نوع کار یا وظیفه ای که بر عهده کارگر گذاشته شده است باید به صورت دقیق مشخص گردد .
- حقوق و مزد مبنای وی مشخص گردد و البته مزایای مربوطه نیز دقیقا تعیین گردد .
- ساعات کاری مشخص گردد . همچنین تعطیلات و مرخصی ها . این موارد نباید با قانون کار تعارض داشته باشد مثلا ساعات کار طبق قانون کار 44 ساعت در هفته است و باید رعایت گردد و بابت ساعت های بیشتر از آن اضافه کار پرداخت گردد . تعطیلات و مرخصی ها هم که دقیقا در قانون کار به آن اشاره شده است و نمی توان از آن موارد کمتر در نظر گرفت !
- محل انجام کار نیز همان ابتدا باید مشخص گردد تا در صورتیکه در بعضی مواقع نیاز به کار در جای دیگر بود حق ماموریت آن در نظر گرفته شود !
- تاریخ انعقاد قرارداد که به معنای تاریخ شورع کار توسط کارگر زیر نظر کارفرما می باشد .
- مدت قرارداد که نباید کمتر از 1 سال باشد و البته متاسفانه امروزه به انواع قراردادهای 89 روزه ، 1 ماهه و ... هم رسیده ایم که مطلقا از نظر قانون کار معنا ندارد .
- نحوه فسخ قرارداد براساس الحاقی سال 1387 : در قانون کار چیزی به عنوان فسخ قرارداد جز در مواردی که کارگر به وظایفش عمل نکند وجود ندارد . با این حال در سال 1387 به موجب بند ب ماده 8 قانون رفع برخی از موانع تولید و سرمایه گذاری صنعتی ، به طرفین اجازه داده شد که قرارداد را در هر زمان که بخواهند فسخ کنند و البته این موضوع بیشتر توسط کارفرمایان مورد استفاده قرار گرفت ! مثلا با عنوان عدم رضایت از کارگر ، کارفرما می توانست قرارداد را فسخ نماید ! البته استناد به چنین بندی به این سادگی نیست و شرایط خاص خود را دارد و شرایط آن برای بسیاری از کارگاه ها اصلا صدق نمی کند !
6- ساده ترین نوع قراردادها ، قرارداد کار با مدت موقت است . در این قراردادها خاتمه قرارداد در آن مشخص می شود و هنگامی که به پایان زمان ذکر شده می رسد قرارداد پایان یافته تلقی می شود . توجه داشته باشید که در شغل هایی که حالت مستمر دارد نمی توان از قراردادهای موقت استفاده کرد ! هر چند این مورد امروزه به صورت گسترده ای وجود دارد . پس قرارداد موقت برای شغل هایی است که ماهیت دائمی نداشته باشد و اگر حتی چندین بار قرارداد موقت تمدید گردد به معنای دائمی بودن قرارداد تلقی نمی شود .
7- در کارهایی که ماهیتا جنبه مستمر داشته باشد باید قرارداد غیر موقت بین طرفین امضاء گردد . قبلا از واژه قرارداد دائمی استفاده می شد که بعدا به قرارداد غیر موقت تغییر نام داد و علت این تغییر نام این بود که قرارداد دائم می توانست با اتفاقاتی نظیر ازکارافتادگی ، فوت ، بازنشستگی و ... قطع گردد و جنبه دائمی آن از بین برود . در قراردادهای کاری غیر موقت می توان دوره ای آزمایشی مشخص کرد که برای کارگران ساده نهایتا 1 ماه و برای کارگران متخصص نهایتا 3 ماه باشد و در طی این دوره اگر رضایت طرفین حاصل نشد با پرداخت حقوق و مزایای مربوطه قرارداد را فسخ نمود . قراردادهای غیر موقت چنانچه به صورت کتبی تمدید نگردد جنبه غیر موقت بودن خود را از نظر قانون کار از دست نمی دهد !
8- در قراداد کار معین همانطور که از نام آن پیداست حتما کار معینی وجود داشته است و برای انجام آن کار مشخص قرارداد بسته می شود . مثلا پیاده سازی سیستم فاضلاب یک محله که با اتمام کار قرارداد نیز تمام می شود . دقت داشته باشید که تمامی وسایل و لوازم در این نوع قراردادها بر عهده کارفرما است و از این نظر با قراردادهای پیمانکاری متفاوت می باشد .