1- سوالاتی در زمینه قوانین تامین اجتماعی هست که خیلی ریز است و شاید کمتر به کار بیاید . ولی اگر پیش بیاید کمتر منبعی برای پاسخگوئی به آن وجود دارد . سعی می کنیم در این مقاله به تعدادی از آنها پاسخ گوئیم . نکته جالب این است که بعضی مواقع این سوالات آنقدر ساده است که همه فکر می کنند جواب آنها را بلدند ! ولی در عین حال اشتباه می کنند ! با ما همراه باشید تا با هم این سوالات را مرور کنیم .
2- آیا در صورتیکه بیمه شده زن فوت کند به بازماندگان وی مستمری تعلق می گیرد حتی اگر همسر وی یعنی پدر خانواده در قید حیات باشد و تحت تکفل وی هم نباشد ؟ تا قبل از دی ماه سال 1386 تنها در صورتی به فرزندان بیمه شده متوفی زن مستمری تعلق می گرفت که همسر وی فوت شده بود یا ازکارافتاده کلی بود و یا بالای 60 سال سن داشت و تحت تکفل وی نیز بود . با تغییرات مثبتی که از دی ماه سال 1386 اجرائی شد و نه تنها در صندوق تامین اجتماعی بلکه در صندوق های نیروهای مسلح و کشوری نیز باید اجرا گردد همانند فوت بیمه شده مرد ، به فرزندان بیمه شده زن نیز مستمری تعلق می گیرد . شرط پرداخت مستمری به فرزندان پسر تا پایان دوران تحصیل و برای فرزندان دختر تا زمانی است که ازدواج کنند یا شاغل شوند . البته به همسر بیمه شده زن ، مستمری تعلق نمی گیرد مگر اینکه تحت تکفل وی باشد . نسبت تقسیم برای هر فرزند به نسبت پدر 25 به 20 می باشد .
3- میزان مستمری ازکارافتادگی کلی ، جزئی و نقص عضو مقطوع چکونه محاسبه می شود ؟ برای محاسبه مستمری ازکارافتادگی کلی میانگین حقوق و دستمزد 2 سال آخر پرداخت حق بیمه محاسبه می شود . توجه کنید که ممکن است این 2 سال پرداخت حق بیمه در چندین سال مثلا 5 سال اتفاق افتاده باشد . منظور ما میانگین 2 سال آخر بیمه پردازی است . بعد از اینکه میانگین 1 روز حقوق و دستمزد در 2 سال آخر پرداخت حق بیمه محاسبه شد ضربدر تعداد سال های پرداخت حق بیمه می شود . مبلغ حاصله مستمری ماهیانه است . بابت همسر و فرزندان و افراد دیگر تحت تکفل نیز 10 درصد اضافه می شود که البته با این افزایش نباید از میانگین 60 درصد متوسط حقوق بیشتر شو د . در صورتیکه مجموع این موارد کمتر از حداقل حقوق سال طبق قانون کار و مصوبه هیات دولت شود تا آن سطح افزایش می یابد .
در صورت ازکارافتادگی جزئی بیمه شده (بین 33 تا 66 درصد) میزان مستمری از کارافتادگی کلی محاسبه می شود و ضربدر درصد ازکارافتادگی می شود تا مستمری ازکارافتادگی جزئی ماهیانه محاسبه گردد . در صورت نقص عضو مقطوع (بین 10 تا 33 درصد) 36 برابر مستمری ازکارافتادگی کلی محاسبه می شود و ضربدر درصد ازکارافتادگی می شود و به صورت یکجا به بیمه شده پرداخت می گردد .
4- آیا کارفرما می تواند برای کارکنان خود درخواست بازنشستگی دهد ؟ بله می تواند این کار را انجام دهد به شرطی که حداقل 5 سال از سن بازنشستگی بیمه شده گذشته باشد . سن بازنشستگی یعنی حداقل پرداخت 30 سال حق بیمه و یا برای آقایان 60 سال سن و حداقل 20 سال پرداخت حق بیمه و برای خانم ها 55 سال سن و حداقل 20 سال پرداخت حق بیمه . سوالی که در اینجا پیش می آید این است که اگر فرضا فردی 65 سال سن داشت و 25 سال سابقه و می خواست تا 30 سال سابقه بیمه پردازی کند تا مستمری بیشتری بگیرد آیا کارفرما می تواند در این سن برای وی درخواست بازنشستگی دهد . آنگونه که از قانون بر می آید بله وی می تواند و بنابراین اگر کارگر موافق این قضیه نیست و کارفرما هم شرایطی جز این را قبول نمی کند بهتر است کارگر از آن کارگاه بیرون آمده و در کارگاهی دیگر و یا به صورت خویش فرما حق بیمه خویش را پرداخت نماید .
5- آیا جانبازان ، معلولان و آزادگان می توانند زودتر از حد معین بازنشسته شوند و در صورتیکه بتوانند آیا به همه تعلق می گیرد ؟ بله می توانند . دو شرط برای بازنشستگی افراد فوق وجود دارد . اولین شرط این است که حداقل 20 سال سابقه بیمه داشته باشند و دومین شرط برای مردان داشتن حداقل 50 سال سن و برای زنان حداقل 45 سال سن باشد . ضمنا مستمری نامبردگان با ارفاق 10 سال و معادل با 30 سال خدمت و بیمه پردازی و به طور کامل محاسبه می گردد . متاسفانه تنها جانبازان ، آزادگان و معلولانی می توانند از این قانون استفاده کنند که در ارگان های دولتی یا نهادهای های عمومی غیر دولتی مشغول به کار باشند و مشمولین قانون کار جزء کسانی که می توانند از این قانون استفاده کنند قرار نمی گیرند .
6- آیا می توان از ماده 10 قانون نوسازی صنایع برای بازنشستگی زودهنگام با 25 سال سابقه بهره مند شد ؟ در ایتدا بهتر است در مورد این قانون صحبت کنم . طبق قانون فوق کارگاه های صنعتی بزرگ می توانستند با پرداخت نیمی از حق بیمه 5 سال باقیمانده کارگران اعم از سهم کارفرما ، دولت و بیمه شده و پرداخت نیمی دیگر از آن توسط دولت کارگر مربوطه را بازنشسته نمایند . در ابتدا این قانون در بسیاری از صنایع بزرگ انجام شد اما متاسفانه دولت چند سال نتوانست به تعهدات خود در این زمینه عمل کند و عملا بعد از آن هیچ استفاده ای از این قانون نشد . نهایتا با تغییر قانون مربوطه تمامی سهم بیمه این 5 سال اعم از سهم بیمه شده ، کارفرما و دولت باید توسط کارفرما پرداخت شود و دولت دیگر کمکی در این زمینه نمی کند . در نتیجه چون مبلغ فوق بسیار زیاد می باشد کارفرمایانی می توانند این کار را انجام دهند که توانائی مالی قوی داشته باشند . عموم کارفرمایان بزرگ با توجه به شرایط جدید ، دیگر ماده 10 قانون نوسازی صنایع را اجرا نمی کنند و تقریبا این قانون به تاریخ پیوسته است .
7- آیا اتباع خارجی می توانند از مزایای قانون تامین اجتماعی بهره مند گردند ؟ جواب به این سوال که عمدتا مرتبط با افغانی های مقیم ایران می شود مثبت است . در صورت اینکه با ویزای رسمی وارد کشور شده باشند و البته کارت اشتغال نیز داشته باشند و به صورت قانونی در کشور ما کار کنند در صورتیکه در کارگاهی مشمول قانون کار باشند می توانند مطابق با ماده 148 قانون کار از مزایای بیمه تامین اجتماعی استفاده کنند .
8- در چه صورتی می توان بعد از بازنشستگی و دریافت مستمری در جایی دیگر مشغول به کار شد ؟ اشتغال به کار مجدد توسط بازنشستگان و مستمری بگیران سازمان تامین اجتماعی ممنوع است و در صورتیکه مشاهده شود ضمن قطع مستمری حق بیمه وی نیز ار کارفرمای فعلی دریافت می گردد . تنها می توان به صورت مشاوره ای و بدون پرداخت حق بیمه به کار ادامه داد به نحوی که فعالیت بازنشسته کار اجرایی تشخیص داده نشود .