1- ارش تقریبا همان دیه است . تفاوتش در این است که در فقه اسلامی اسمی از آن نیامده است و اصلا مربوط به جزئی ترین آسیب هایی است که ممکن است بارها پیش بیاید ولی چون جدید است چیزی به عنوان دیه مقدر برایش در نظر گرفته نشده است . شاید یکی از ضعف های قانون مجازات اسلامی بوده است که به خوبی با بحث ارش پوشانیده شده است . مثلا مبحث سوختگی یک آسیب مهم است که اهمیت فراوانی دارد و بسیار هم اتفاق می افتد ولی در فقه اسلامی چیزی به نام دیه سوختگی وجود ندارد و خوشبختانه در قانون مجازات اسلامی و نسخه های بهبود یافته آن تمامی این موارد به خوبی پوشش داده شده است و بعید است چیزی مانده باشد که در مورد آن صحبتی نشده باشد . با هم در مورد یکسری از مهمترین آسیب هایی که ممکن است در این مورد پیش بیاید صحبت می کنیم .
2- آسیب به رباط ها یکی از مواردی است که دیه مشخصی برای آن تعیین نشده است و باید ارش آن تعیین گردد . در بحث دیه رباط ها کلا با دو نوع رباط سرکار داریم . الف - رباط صلیبی یا متقاطع یا ACL که در هر زانو دو عدد از آن موجود است که شامل رباط صلیبی جلویی یا قدامی و رباط صلیبی خلفی یا پشتی می باشد . ب- رباط جانبی که در هر زانو 2 عدد موجود است شامل رباط جانبی داخلی و رباط جانبی خارجی . ارش پارگی کامل هر کدام از رباط های صلیبی 8 درصد می باشد . ارش پارگی رباط های جانبی نیز مجموعا برای هر زانو 8 درصد می باشد . اگر میزان پارگی کامل نباشد با توجه به میزان پارگی از 8 درصد کمتر می گردد . بهتر است آسیب به منیسک را در اینجا مورد بررسی قرار دهیم . منیسک ها به دو قسمت منیسک داخلی و منیسک خارجی تقسیم می شوند . ارش پارگی کامل منیسک داخلی و منیسک خارجی هر کدام 8 درصد می باشد .
3- کاهش سطح هوشیاری نیز دیگر آسیبی است که دیه مشخصی ندارد و باید برای آن ارش تعیین گردد . اختلالات مربوط به سطح و محتوای هوشیاری شامل 4 کلاس می باشد . در کلاس 1 توانایی انجام اعمال طریف حرکتی مثل بستن دکمه ها از بین رفته است و ارش آن 14 درصد دیه کامل است . در کلاس 2 در اعمال روزانه فرد محدودیت هایی وجود دارد مانند جابجا شدن یا حمام کردن که ارش آن 39 درصد دیه کامل است . در کلاس های 3 و 4 برای تمام اعمال روزانه نیاز به کمک است . ارش آن برای کلاس سه 69 درصد دیه کامل و برای کلاس 4 که حالت کما و نیمه کما است معادل دیه کامل یک انسان است .
4- بارها از من پرسیده شده است که دیه بخیه چقدر است ؟ خیلی ها از من می پرسند که بر اثر حادثه تعداد زیادی بخیه خورده ااند که طول زیادی داشته است و فکر می کنند دیه یا ارش زیادی به آنها تعلق می گیرد ؟! چنین چیزی صحت ندارد و اصلا تعداد بخیه و یا طول آن هیچ اهمیتی ندارد و تنها عمق جراحت است که مهمترین فاکتور در تعیین میزان دیه است ! همچنین طول درمان دیگر کوچکترین اهمیتی برای تعیین میزان دیه و ارش ندارد و قانون مدتها است که در این زمینه عوض شده است .
5- آیا گذاشتن پلاتین با دیگر ابزارها در بدن حادثه دیه به این منظور که باعث درمان شود دیه یا ارش مشخصی دارد . البته می توان بسیار قاطع در این زمینه نظر داد ولی کلا پاسخ به این سوال بستگی دارد به اینکه آیا پلاتین و یا ابزارهای دیگر به صورت موقتی کار گذاشته شده اند و پس از درمان از بدن خارج می گردند و یا اینکه به صورت دائمی در بدن قرار می گیرند . در صورتیکه پلاتین پس از درمان از بدن خارج شود اگر درمان بدون عیب انجام شده باشد معمولا 4/5 دیه شکستگی مربوطه محاسبه می گردد و اگر پس از خارج کردن پلاتین عیب همچنان در آسیب باشد و یا اصلا درمان نشود 1/5 عضو مربوطه دیه محاسبه می گردد . نکته دیگری که در این زمینه مهم است این است که در بسیاری از موارد در صورتیکه پلاتین یا دیگر ابزارها در بدن فیکس گردد ارشی جداگانه برای آن در نظر گرفته می شود .
6- کوبیدگی استخوان یا بافت بدن دیگر آسیبی است که معمولا محاسبه دیه یا ارش آن با ابهام همراه است ! بزرگترین مشکلی که در این زمینه وجود دارد این است که معنای کوبیدگی استخوان چیست ؟! در زمینه دیه استخوان ها ما با مفاهیم شکستگی ، ترک خوردگی و خرد شدگی استخوان از قبل آشنا بودیم و به تفکیک نحوه محاسبه هر کدام از موارد فوق اعم از اینکه درمان شود یا نشود را نشان دادیم . آنگونه که از مطالعات منابع فقهی و قانون مجازات اسلامی برداشت می شود منظور از کوبیدگی استخوان همان خرد شده استخوان است و طبیعی است که دیه آن هم در صورتی که درمان نشود یا با عیب درمان شود 1/3 دیه عضو مربوطه است . در اینجا خوب است به این موضوع نیز اشاره کنیم که دیه جدا شدن و در رفتگی استخوان در صورتیکه باعث از بین رفتن کارایی آن عضو شود 2/3 دیه آن عضو دیه است . در تمامی موارد فوق در صورتیکه شکستگی ، خرد شدگی یا در رفتگی بدون عیب درمان شود دیه به 4/5 آسیب مربوطه تقلیل داده می شود .
7- باید در مورد با عیب درمان شدن یا بی عیب درمان شدن نیز توضیح بدهیم . معمولا برای درمان شکستگی یا خردشدگی استخوان ها در موارد ریز از پین و در موارد بزرگ از پلاتین استفاده می کنند که پین ها را معمولا سریع در می آورند ولی پلاتین ممکن است تا مدت ها در بدن باقی بماند . معمولا در مواقعی که پلاتین در بدن باقی می ماند می گوئیم با عیب درمان شده است (البته استثنائاتی هم دارد) و در هنگام استفاده از پین ها می گوئیم بدون عیب درمان شده است . اگر هم از هیچکدام استفاده نشود و تغییر خاصی هم نهایتا در وضعیت قبلی عضو مربوطه ایجاد نشود واضح است که بدون عیب درمان شده است .
8- اثر پارگی بخیه شده نیز مورد دیگری است که در مورد ارش ان بحث فراوانی صورت می پذیرد . بخیه کلا از مواردی است که دیه با ارش خاصی برای آن تعیین نشده است . یعنی هر تعداد بخیه هم که ظخم شما خورده باشد اهمیتی ندارد و فقط عمق زخم است که تعیین کننده است . اما اثر بخیه بسیار مهم است که می توان از آن به اثر زخم هم نام برد و ردی که از آن بر بدن می ماند دیه و ارش دارد . در صورتیکه زخم بر روی صورت باشد و اثر آن باقی بماند 1/20 دیه کامل نیز تعلق می گیرد .
9- ارش کبودی ، سیاه شدگی ، قرمزی و تورم نیز همراه مورد بحث بوده است . سیاهی ، کبودی و سرخ شدن پوست به علت حادثه همه دارای دیه مشخصی می باشند و با یکدیگر نیز تفاوت دارند . معیار حالت پوست بعد از تصادف است و باید بتوان از پرونده بیمارستانی آن را بدست آورد وگرنه وضعیت در زمانی که توسط پزشکی قانونی معاینه صورت می پذیرد ملاک می باشد . بنابراین در چنین مواردی بهتر است زودتر به پزشکی قانونی مراجعه نمایید . دیه سرخ شدن پوست صورت 0.15 درصد دیه کامل ، دیه کبودی پوست صورت 0.3 درصد دیه کامل و دیه سیاه شدن پوست صورت 0.6 درصد دیه کامل است . اگر موارد فوق در دیگر اعضای بدن اتفاق بیفتد نصف می گردد . در صورتیکه به علت صدمه ، تورم در عضوی ایجاد گردد ارش دارد و این ارش توسط پزشکی قانونی مشخص می گردد و جدا از دیه ای است که به علت تغییر رنگ پوست ایجاد شده است .
10- ارش آسیب به نسج نیز همیشه مبهم است . نسوج بدن یعنی بافت های سلولی تشکیل دهنده بدن و در واقع منظورمان قرنیه چشم ، مغز استخوان ، دریچه های قلبی ، تاندون ، پوست و ... است . بدیهی است که به علت تنوع نسوج بدن و انواع و اقسام آسیب هایی که ممکن است به آن وارد شود تعیین ارش آن موضوعی تخصصی است که توسط پزشکان مستقر در پزشکی قانونی و با استفاده از چندین کتاب مرجع محاسبه می گردد . بنابراین هیچگاه به سادگی نمی توان در مورد ارش آسیب به نسوج نظریه داد و ارائه نظریه در این زمینه بر عهده پزشکی قانونی است .
11- در مورد ارش و دیه خونریزی نیز باید صحبت کنیم . در بحث دیات ، دیه و یا ارش جداگانه ای برای خونریزی تعریف نشده است . اما بسیاری از آسیب ها که دیه مقدر دارند همراه با خونریزی می باشند که این خونریزی یکی از پیش نیازهایی است که دیه مربوطه را به ما اثبات می کند . به غیر از جراحت حارصه در بقیه انواع جراحات ، خونریزی نیز اتفاق می افتد . این جراحات عبارتند از دامیه ، متلاحمه ، سمحاق ، موضحه ، هاشمه ، منقله و مامومه . بنابراین دیه خونریزی در داخل همین دیات 7 گانه دیده شده است .
12- آسیب به جمجمه نیز همواره از منظر دیه ابهام آمیز است . دیه آسیب به جمجمه معمولا بسته به شدت آن یا هاشمه است یا منقله یا مامومه !!! اگر هاشمه باشد دیه آن 10 درصد دیه کامل است که معادل 21 میلیون تومان به نرخ سال 96 می شود . اگر منقله باشد دیه آن 15 درصد دیه کامل است که به نرخ سال 96 برابر با 31 میلیون و 500 هزار تومان می باشد . اگر مامومه باشد 1/3 کامل دیه دارد که معادل 70 میلیون تومان دیه به نرخ سال 1396 می باشد .