1-طرح طبقه بندی مشاغل در بطن خود سوال های زیادی به همراه دارد . روح حاکم بر طرح طبقه بندی مشاغل به گونه ای است که افراد با افزایش سنوات ، تحصیلات و تجریه حقوق بالاتری بگیرند . همچنین این طرح تاکید دارد که افرادی که در زمینه تخصصی کار می کنند باید دریافتی بالاتری داشته باشند . اما بارها شنیده و دیده ام که حقوق افراد بعد از اجرای طرح کمتر هم شده است ! آیا قانون اجازه چنین چیزی را می دهد ؟ آیا نباید رضایت کارکنان مجموعه برای اجرای طرح گرفته شود ! آیا در محیط های بیمارستانی این طرح اجرا می شود ! آیا می توان بنا به خواست رئیس یا مدیر مجموعه حقوق فرد خاصی را بالا برد یا پایین آورد ؟ این سوالات و سوالات مشابه باعث شده است تا بخواهم در این زمینه مقاله ای موشکافانه بنویسم . با ما همراه باشید ؟!
2- چگونه شغل ها در طرح طبقه بندی مشاغل تعریف می شود :
- مشاغل موجود در کارگاه باید شناسائی گردد و عنوان مشخصی برایش برگزیده شود و نمودار سازمانی مربوطه طراحی گردد .
- پرسشنامه تهیه شده توسط اداره کار در این مورد بین کارگران توزیع گردد و بعد از دو هفته از آنها باز پس گرفته شود (بعدا در مورد این پرسشنامه صحبت می کنیم) . سعی شود با تک تک آنها مصاحبه گردد . پرسشنامه و مصاحبه مهمترین منابع اطلاعاتی برای تعریف شغل و شرح وظایف آن و رده شغلی می باشد .
- برای هر شغل شناسنامه شغلی تعریف گردد . شرایط احراز شغل از نظر مدرک تحصیلی باید در شناسنامه شغل ذکر شده باشد . شناسنامه شغل باید به تائید هر 5 عضو گروه طبقه بندی مشاغل برسد .
- گروه بندی مشاغل باید تعیین شود . یعنی اینکه حداقل گروه برای احراز شغل مورد نظر چه گروهی می باشد .
3- روش های مختلفی برای ارزشیابی مشاغل وجود دارد که به شرح زیر می باشد :
- درجه بندی : برای کارگاه هایی مناسب است که کارگرانش حداکثر 15 نفر باشند .
- طبقه بندی یا گروه بندی : برای سازمان هایی مناسب است که کارکنانش پشت میز نشین هستند .
- مقایسه ای : برای کارخانه های تولیدی و صنعتی
- امتیازی : برای کارخانه های تولیدی و صنعتی
نمی توان برای شغلی میزان تحصیلات را کمتر از دوره ابتدائی در نظر گرفت . بهتر است برای مشاغل سطح 1 میزان تجربه مورد نیاز را صفر در نظر گرفت . در صورتیکه تحصیلات و تجربه فرد با شغل فعلی اش مرتبط باشد به ازاء هر 4 سال تجربه مازاد باید 1 رتبه به فرد داده شود . دادن این رتبه الزامی است اما اگر تجربه مازاد مربوطه کمتر از 4 سال باشد دادن این رتبه اختیاری است و در اختیار مدیریت می باشد . همچنین اگر تجربه و تحصیلات مرتبط با شغل مورد نظر نباشد در صورت افزایش سنوات تجربه ، دادن رتبه اختیاری و در اختیار مدیریت است .
4- سطوح سازمانی که از طرف وزارت کار در این زمینه طراحی شده است به قرار زیر است :
- سطح 1 : کارگران ساده
- سطح 2 : کارمندان و اپراتورها
- سطح 3 : سرپرست ، کاردان و تکنیسین
- سطح 4 : روسا و کارشناسان ارشد
- سطح 5: مدیران
مشاوران چون پاره وقت هستند در طرح دیده نمی شوند اما اگر جزء کارگران باشند در سطح 5 دیده می شوند . فرم درخواست حق جذب باید از اداره کار درخواست گردد . حق جذب را فقط می توان به تعدادی از پرسنل پرداخت نمود . برای هر کدام از مشاغل باید چند سطح دیده شود . مثلا کارشناس ارشد 3 ، 4 یا کارشناس 1 ، 2 ، 3. نمی توان مبلغی بابت شرایط نامساعد کار به کارکنان اداری داد .
5- بعد از تصویب طرح ، اضافه کار کارکنان باید براساس مزد شغل جدید پرداخت گردد . جمع مزد شغل و سنوات قابل پرداخت به فرد می شود مزد مبنای جدید . طبقه بندی مشاغل بیشتر از اینکه افزایش مزد باشد نظم بخشیدن به مزد است . در صورتیکه پس از اجرای طرح ، مزد مبنای برخی از افراد به نسبت مزد ثابت قبل از اجرای طرح کاهش یابد مابه التفاوت مزد قبلی با مزد جدید به عنوان تفاوت تطبیق در مورد آنها برقرار می گردد .
6- با اجرای طرح طبقه بندی مشاغل به دلیل آنکه برای تعیین گروه شغلی و مزد شغل ، عوامل اصلی متشکله شغل مانند مهارت ، مسئولیت و فعالیت های فکری و جسمی و شرایط محیط کار و عوامل فردی مانند سرپرستی ، گرما ، سرما ، رطوبت ، گردوغبار و ... ملاک عمل بوده و امتیازات لازم به شغل تعلق گرفته است لذا پس از اجرای طرخ کلیه پرداخت های مستمر که تا قبل از تصویب طرح در ارتباط با شرایط شغلی پرداخت می گردیده است مانند حق مقام ، حق جذب ، سختی کار ، مزایای گردو غبار ، فوق العاده شغل ، سرپرستی و ... در مزد مبنا محاسبه شده و دیگر نمی توان وجوهی را به این عنوان پرداخت نمود و تنها موارد زیر را می توان جدا از مزد مبنا پرداخت کرد :
- حق مسکن ، خواروبار ، بن خواروبار ، ایاب و ذهاب ، پاداش و عیدی
- حق شیفت ، نوبت کاری ، شب کاری ، اضافه کاری ، فوق العاده ماموریت
- حق اشعه
- مزایایی که در این دستورالعمل نیامده است ولی مورد تائید وزارت کار می باشد .
7- کمیته طبقه بندی مشاغل شامل 5 عضو می باشد . 2 نفر نماینده کارکنان ، 2 نفر نماینده مدیریت و یک نفر نمایندگان سرپرستان کارگاه به انتخاب سرپرستان . در صورت بروز اختلاف در مورد نحوه اجرای طرح و همچنین مطالبات کارگران از نظر مابه التفاوت احتمالی ناشی از اجرای طرح ، موضوع در کمیته ای مشمتمل بر نمایندگان اداره کار ، نمایندگان کارگران ، نماینده کارفرما و تهیه کننده طرح (به عنوان مشاور کارفرما) مورد رسیدگی قرار می گیرد . در مورد نحوه اجرای طرح نظر کمیته با اکثریت آراء قطعی است و در صورت عدم توافق در مورد پرداخت مابه التفاوت موضوع به کمیته حل اختلاف ارجاع داده می شود . چنانچه در اجرای این طرح دستمزد کارگر از دستمزد قبل از اجرا کمتر شود کارفرما موظف است آخرین حقوق وی قبل از طرح را ملاک قرار دهد .