1- قراردادهای پیمانی و حق بیمه آنها از پیچیده ترین مباحث بیمه ای است که تا به حال با آنها روبرو شده ام و معمولا تنها موضوعی بوده است که بارها با دوستان در مورد ابعاد مختلف آن بحث کرده ام . هر چند با ارائه بخشنامه 14 فنی و درآمد سعی شد نظم مشخصی به این مباحث داده شود و خوشبختانه اطلاعات به صورت کاملا منظم و دقیق دسته بندی گردید . با هم در مورد حق بیمه قراردادهای پیمانی یا همان پیمان نامه ها صحبت می کنیم . پس با ما همراه باشید .
2- پیمانکاران در خصوص نحوه پرداخت حق بیمه به دو دسته تقسیم می شوند : پیمانکاران طرح های عمرانی و پیمانکاران طرح های غیر عمرانی . پیمانکاران طرح های عمرانی عمدتا دسته ای از قراردادهای پیمانکاری می باشند که توسط دولت و با نظارت سازمان مدیریت و برنامه ریزی انجام می شود و پیمانکاران طرح های غیر عمرانی پیمانکارانی هستند که عمدتا با کارفرمایان بخش غیر دولتی در زمینه اجرای طرح های مختلف کار می کنند و موضوع قراردادشان هم هر چیزی می تواند باشد .
3- معمولا هنگامیکه در مورد قراردادهای پیمانکاری صحبت می شود همه فکر می کنند که با پروژه های بزرگ ساختمان سازی و یا سد سازی و یا آسفالت بزرگراه ها طرفند در حالیکه شاید کوچکترین کاری که حتی فکرش را هم نمی توانید بکنید نمونه ای از فعالیت های پیمانکاری باشد و باید حق بیمه و موارد مهم دیگری در مورد آن رعایت گردد . فرض کنید شما یک ساندویچ فروشی تاسیس کرده اید و می خواهید به یاری خداوند ، سوسیس و کالباس و همبرگر تهیه نموده و به خرد خلق الله دهید . بابت این کار شما ابتدا باید خودتان را به دیگران معرفی کنید و بنابراین نیازمندید تبلیغات انجام دهید . در نتیجه تعدادی کارت چاپ می کنید و یک کارت پخش کن استخدام می کنید تا این کارت ها را برای شما پخش کند . حالا فرض کنید همین کارت پخش کن برای خودش دفتر و دستکی داشته باشد و عنوان شغلش را از کارت پخش کنی به خدمات تبلیغاتی ! تغییر داده باشد چیزی که این روزها به کرات در این مملکت مشاهده می شود !! در این صورت شما کارفرما هستید و شرکت فوق مجری قرارداد ! کار شرکت تبلغاتی فوق یک عملیات عمرانی نیست بلکه کاری خدماتی است . حالت بابت همین کار به ظاهر ساده باید 5 درصد پرداختی به مجری را کسر کرده و به حساب بیمه تامین اجتماعی واریز نمائید . شرکت فوق الذکر هم اگر کد بیمه نداشته باشد باید برود و کد بیمه برای خودش تهیه نماید . ضمنا باید آخر کار برود و از تامین اجتماعی مفاصا حساب بگیرد تا شما پولش را کامل به وی پردخت کنید ! با این که کار به ظاهر ساده به نظر می رسید ولی در زمینه بیمه و فقط بیمه کلی دنگ و فنگ دارد و باید تمامی این موارد رعایت گردد وگرنه ممکن است روزی حسابرسان بیمه به سراغ شما بیایند و مبالغ مذکور را به همراه جریمه اش از شما طلب نمایند !! به همین سادگی ؟!
4- کاملا واضح است که وضعیت به چه صورتی می باشد ! چه قراردادی که بین صاحب کار و مجری یا پیمانکار بسته می شود عمرانی باشد و یا عمرانی نباشد ، مجری موظف است در پایان کار از شعبه تامین اجتماعی که از آنجا کد پیمان گرفته است مفاصا حساب بیاورد تا بتواند تمامی پولش را بگیرد . اگر قرارداد عمرانی نباشد مبلغ حق بیمه وی 16.67 درصد می باشد . مثلا اگر مبلغ قرارداد 200 میلیون تومان باشد حق بیمه آن 33 میلیون و 340 هزار تومان می شود . مجری موظف است بابت بیمه کارکنان خود ماهیانه طبق لیست حق بیمه آنها را رد کند و حق بیمه با لحاظ نمودن بیمه بیکاری براساس 30 درصد حقوق و دستمزد محاسبه می گردد . فرض کنید تا پایان اجرای پروژه که مثلا 6 ماه طول بکشد 20 میلیون مجموع حق بیمه پرسنل شود که در 6 لیست جداگانه به شعبه بیمه ارائه می گردد . بنابراین در پایان کار وقتی مجری می خواهد مفاصا حساب بگیرد تفاضل 33 میلیون و 340 هزار تومان با 20 میلیون یعنی 13 میلیون و 340 هزار تومان را باید به شعبه بیمه بپردازد تا بتواند مفاصا حساب بگیرد . اما اگر مبلغ لیست از 16.67 درصد بیشتر بود مثلا 40 میلیون طبق لیست حق بیمه برای پرسنل پرداخت گردید . در این صورت همان 40 میلیون ملاک قرار می گیرد و تامین اجتماعی چیزی پس نخواهد داد و مفاصا حساب به سادگی صادر می گردد .
5- اینکه مجری طرح یا پیمانکار در چه مواقعی مشمول ماده 38 قانون تامین اجتماعی یعنی حق بیمه قراردادهای پیمانکاری شود بحث زیاد است و معمولا روشی که پیشنهاد می گردد این است که نسخه ای از قرارداد به تامین اجتماعی ارسال گردد تا بررسی شود که آیا مشمول کسر حق بیمه می باشد یا نه ! معمولا اگر پیمانکار حقیقی خودش به تنهایی کار را انجام دهد و از کارگر و یا هیچ نیروی دیگری نیز استفاده نکند و کارش جنبه خدمات نیز نداشته باشد مشمول قانون فوق نمی گردد وگرنه در بیشتر مواقع اگر پروژه را به شخص حقیقی یا حقوقی بدهیم که جزء لیست کارکنان ما که بابت آنها حق بیمه رد می گردد نباشند ، باید مطابق با قانون قراردادهای پیمانکاری مقداری از مبلغ پرداختی (معادل 5 درصد) را نگه داریم تا فرد مزبور مفاصا حساب بیاورد و یا اینکه با ارائه لیست بیمه ماهانه هر ماه درصدی از 5 درصد مزبور را آزاد نمائیم تا نهایتا مفاصا حساب نهایی را ارائه کند .
6- قراردادها از نظر پرداخت حق بیمه در سازمان تامین اجتماعی به سه دسته تقسیم می گردد :
- قراردادهای مشمول ضوابط طرح های عمرانی
- قراردادهای غیر عمرانی
- موارد خاص قراردادهای غیر عمرانی
قراردادی عمرانی تلقی می شود که بر اساس فهرست بهاء سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور (قراردادهای پیمانکاری) یا ضوابط سازمان مذکور (قراردادهای مشاوره ای ) تهیه شده باشد و تمام یا قسمتی از بودجه عملیات از محل بودجه عمرانی کشور ، منطقه یا استان تامین شده باشد . اگر در طرح های عمرانی پیمانکار وظیفه مشاوره ای به عهده داشته باشد حق بیمه آن 15.6 درصد می باشد که سهم پیمانکار 3.6 درصد و سهم کارفرما 12 درصد می باشد . اما اگر در طرح های عمرانی ، پیمانکار وظیفه اجرایی به عهده داشته باشد حق بیمه آن 6.6 درصد می باشد که سهم کارفرما 5 درصد و سهم پیمانکار 1.6 درصد می باشد .
7- در صورتیکه در قرارداد غیر عمرانی تهیه مصالح بر عهده پیمانکار باشد یا پروژه کلا به صورت مکانیکی انجام گردد حق بیمه 7 درصد کل مبلغ پروژه می باشد که البته 1/9 مبلغ حق بیمه نیز به عنوان حق بیمه بیکاری به آن اضافه می شود . اگر پروژه به صورت غیر مکانیکی باشد و یا تهیه مصالح بر عهده کارفرما باشد حق بیمه 15 درصد محاسبه شده که علاوه بر این 15 درصد 1/9 حق بیمه نیز به عنوان بیمه بیکاری به آن اضافه می شود . توجه داشته باشید که مصالح به معنای هر وسیله ای است که برای اجرای پروژه به آن نیاز داریم و لزوما به معنای موارد اولیه نیست و می تواند به معنای دستگاه و یا ابزارآلات نیز باشد .
8- قراردادهای خرید و فروش اجناس و تجهیزات که نیاز به انجام کار اضافی نباشد و موضوع قرارداد منحصرا خرید یا فروش باشد مشمول کسر حق بیمه نمی باشد و شعب تامین اجتماعی به سادگی و سهولت مفاصا حساب مربوطه را صادر می نمانید . قراردادهای اجاره انواع ماشین آلات و اتوموبیل نیز مشمول همین قانون می باشد . قراردادهای طراحی و ساخت نرم افزار و ارائه خدمات رایانه ای مشمول کسر حق بیمه پیمانکاری نبوده و صرفا با حسابرسی دفاتر مالی نباید بدهی به تامین اجتماعی از ناحیه پیمانکار وجود داشته باشد . اگر قراردادهای تحقیقاتی ، پژوهشی و یا حسابرسی با دانشگاه ها و موسسات علمی برقرار گردد و این مراکز به سازمان بدهکاری بیمه ای نداشته باشند و یا اصلا پرسنل آنها بیمه شده صندوق دیگری باشند نیاز به پرداخت حق بیمه نیست و مفاصا حساب به سادگی صادر می گردد . اما اگر موسسه تحقیقاتی دارای شخصیت حقوقی مجزا باشد مفاصا حساب بیمه با بررسی دفاتر قانونی آنها صورت می پذیرد و اگر مشکلی در این زمینه نباشد به سادگی مفاصا حساب صادر می گردد . اگر کار پژوهشی صرفا با ابزارهای رایانه ای انجام گردد پروژه مکانیکی تلقی گردیده و حق بیمه آن به ماخذ 7 درصد محاسبه می شود .